79

Piramida Neferkare Nebi
Sakkara
 

Kompleks grobowy tego władcy z VII dynastii, Neferkare stale jest przy życiu, nigdy nie wyszedł z fazy projektu.

80

Piramida Kakare Ibi
Sakkara

Podczas prac wykopaliskowych prowadzonych przez Jéquiera w Południowej Sakkarze zwrócono uwagę na niewielkie, ok. 3-metrowej wysokości ruiny, którym niemiecka ekspedycja pod kierownictwem K.R.Lepsiusa nadała numer 40 na archeologicznej mapie zabytków Egiptu. Wykopaliska Jéquiera wykazały również obecność starszych grobów z okresu VI dynastii znajdujących się na tym miejscu. Piramida jest niemal kompletnie zrujnowana z powodu kradzieży kamienia. Na wapiennych blokach rdzenia znaleziono dużą inskrypcję w kolorze czerwonym zawierającą tytuł "Książę Libii". Podziemna część piramidy składa się z opadającego korytarza, komory grobowej i sedabu. Ściany komory grobowej pokryte były pierwotnie Tekstami Piramid. Teksty te pozwoliły ustalić budowniczego piramidy, króla Kakare Ibi z VIII dynastii. Piramida jest ostatnią z wzniesionych w Sakkara. Więcej ...>>>

81

Monumentalny Grobowiec
Dara (Środkowy Egipt)
 

Nie jest całkiem jasne czy pierwotną formą budowli była piramida czy schodkowa mastaba. Miemal kwadratowa budowla zorientowana jest północ -południe, a jej struktura podziemna jest w znacznym stopniu podobna do  tej jaką obserwować możemy w mastabie z okresu III dynasti w Bet Challaf. Konstrukcja podziemna wiedzie z północ, długim korytarzem, najpierw poziomym a następnie zstępującym do tunelu wiodącego bezpośrednio do komory grobowej. Ściany komory grobowej wykończono niestarannie obrobionymi blokami z wapienia. W grobowcu nie odkryto niczego, co mogłoby być pomocne w identyfikacji budowniczego. Kartusz z imieniem Chui, lokalnego władcy z VIII dynastii został znaleziony w pobliskim grobowcu.

82

Tarasowy Grobowiec Mentuhotepa II
Deir el-Bahari
Ax-swt-mnTw-Htp(w)
 

Konstrukcja kompleksu grobowego przebiegała trój- lub czterofazowo. W jego skład wchodziły: świątynia doliny, której ruiny leżą poniżej pól uprawnych i ogrodów na skraju Doliny Nilu, długa na 1200 m rampa, tarasowa świątynia grobowa, której zachodnią część wykuto bezpośrednio w skalnym zboczu doliny i podziemna komora grobowa. Środkowy taras składał się z trzech części a w skład ostatniego wchodzą dwa rzędy wapiennych filarów.  Wejście znajdowało się na wschodnim skrzydle sali kolumnadowej zlokalizowanej w głównej osi całej struktury. Po zachodniej stronie środkowego tarasu znajdował się pierwotnie rząd sześciu szybów grobowych wykutych w skalnym podłożu. Podziemna część zawiera kaplice z wapiennych bloków z ślepymi wrotami i posągami kultowymi. Pochowano tu również królowe i księżniczki, co ewidentnie wskazuje na rodzinny charakter grobowca. Struktura górnego tarasu została niemal doszczętnie zniszczona i jego styl architektoniczny jest nadal przedmiotem debat. Naville, który był pierwszym archeologiem badającym kompleks grobowy Mentuhotepa, rekonstruuje zwieńczający element jako piramidę, którą wzniesiono na uprzednio przygotowanym skalnym podłożu. Arnold kwestionuje tę interpretację, uważając że mogła to być płaska struktura o planie mniej lub bardziej zbliżonym do kwadratu.

83

Piramida Amenemhata I
el-Liszt
swt-xaw imn-m-HAt , qAi-nfrw imn-m-HAt
 

Z piramidy, która nosiła dumną nazwę: Miejsca kultu Amenemhata objawiają się, pozostały zaledwie ruiny wysokie na 20 metrów. Wejście do podziemi piramidy znajdowało się pośrodku północnego boku budowli, na wysokości podstawy. Ponad wejściem stała północna świątynia, za granitowymi ślepymi wrotami korytarz stopniowo zstępował wiodąc do komory grobowej. Korytarz wykończony blokami z różowego granitu kończy się w komorze grobowej, położonej w pionowej osi budowli. Świątynia grobowa po wschodniej stronie piramidy miała własną nazwę Wysoko [wznosi się] Piękność Amenemhata. Z świątyni o wymiarach 21 x 32 m, zorientowanej wschód-zachód nic prawie nie pozostało do naszych czasów. Piramida i świątynia grobowa otoczone były dwoma murami. W przestrzeni pomiędzy nimi odkryto groby członków rodziny królewskiej i dostojników. G.Maspero odkrył pierwszy,  że do budowy piramidy użyto bloków kamiennych z innych, starszych królewskich kompleksów grobowych, Chufu, Chafre, Unisa i Pepi II.

84

Piramida Senusereta I
el-Liszt
s(i)-n-wsrt ptr-tAwi , Xnmt-swt s(i)-n-wsrt
 

Senuseret I kazał wznieść swoją piramidę w el-Liszt, ok. 1,5 km na południe od piramidy swego ojca,  Amenemhata I. Piramida nosiła nazwę Senueseret spogląda w dół na Oba Kraje. Wapień z pobliskiego kamieniołomu stał się przedmiotem kradzieży. Kamienna konstrukcja podstawy wspierała rdzeń, którego pozostałości zachowały się w płaszczyźnie fundamentów. Puste przestrzenie wewnątrz struktury wypełniono wapiennymi odpadkami, pozostałymi po obróbce, oraz piachem. Okładzina z białego, polerowanego wapienia była silnie umocowana w płaskim wykopie wokół bazy piramidy. Wejście do podziemnych części piramidy znajdowało się w posadzce dziedzińca, pośrodku północnego boku budowli. Zstępujący korytarz wykończony był przy wyjściu granitem i zaporą z ogromnych bloków z tego samego kamienia, ważących ponad 20 ton każdy. Arnold oszacował że komora grobowa znajduje się ok. 24 metry poniżej poziomu piramidy. Piramida otoczona była podwójnym murem, zbudowanym z wapiennych bloków. Dekoracja jego jest absolutnie unikalnym rozwiązaniem. Po wewnętrznej stronie, na wysokości 5 metrów znajdowały się wąskie wgłębienia dekorowane reliefem. W pewnej odległości od muru "wewnętrznego" postawiono drugi, "zewnętrzny" mur, który otaczał groby członków rodziny królewskiej. Wewnątrz stosunkowo rozległej przestrzeni pomiędzy murami otaczającymi właściwy grobowiec, odkryto dziewięć małych kompleksów grobowych, trzy po stronie południowej i po dwa z każdej z pozostałych stron piramidy króla. Ambrose Lensing sądzi iż były to jedynie cenotafy (pozorne groby) władcy. Piramidy i świątynie grobowe otaczają mury, przy czym każda ma swój własny, również szyb grobowy. Mamy zatem z pewnością do czynienia, nie z cenotafami, lecz z licznymi kompleksami grobowymi rodziny królewskiej. Udało się jedynie zidentyfikować kompleksy grobowe królowych Nofret I, córki Amenemhata I i żony Senusereta, oraz kompleks grobowy królowej Itakaiet, prawdopodobnie córki króla.  Więcej...>>>

85

Piramida kultowa Senusereta I
el-Liszt
 

Mała piramida kultowa, ostatnia wzniesiona w królewskim kompleksie grobowym, stała przy południowo-wschodnim narożniku piramidy władcy. Została ona splądrowana jeszcze w starożytności i zrujnowana na skutek kradzieży budulca. Duże utrudnienie w jej zbadaniu stanowi fakt iż piramida posiada dwie komory podziemne i przeszła dwie lub trzy fazy rozbudowy. Więcej...>>>

86

Piramida królowej Neferu I
el-Liszt
 

Szyb pośrodku północnego boku piramidy Nofret I wiedzie do lekko zstępującego korytarza, wykończonego wapieniem. Korytarz skręca i prowadzi do komory grobowej wykutej również w wapieniu poniżej środka piramidy. Znajdował się w niej otwór na sarkofag i niedokończona nisza na urny kanopskie, jednak wydaje się, że komora grobowa nigdy nie została ukończona, bądź też użyta do pochówku. Więcej...>>>

87

Piramida królowej Itakaiet
el-Liszt
 

Trzydzieści dwie  inskrypcje znalezione na resztkach kolumn bocznych w kompleksie grobowym Itakaiet  wskazują niezbicie iż dla tej właśnie królowej wzniesiono piramidę. Komora grobowa tej piramidy była tak naprawdę tylko rozszerzeniem korytarza, wykończonego płytami wapiennymi uszczelnionymi zaprawą. Również i tutaj mamy wątpliwości, czy piramida posłużyła kiedykolwiek jako miejsce pochówku, ponieważ nie znaleziono śladów sarkofagu. Więcej...>>>

88-94

niezidentyfikowane piramidy
na terenie kompleksu Senusereta I
 

Siedem niezidentyfikowanych kompleksów grobowych odkrytych w przestrzeni pomiędzy murami otaczającymi piramidę Senusereta I. Piramidy należały do członków rodziny królewskiej. Każda z nich miała własną świątynię grobową, szyb grobowy oraz mur otaczający.  Więcej...>>>
 

95

Piramida Amenemhata II
Dahszur
bA-imn-m-HAt , DfA-imn-m-HAt
 

Piramida, nosząca prawdopodobnie nazwę  Amenemhat jest Gotów, stoi na starym królewskim cmentarzysku w Dahszur, na wschód od Piramidy Czerwonej Snofru. Obecnie lokalna ludność nadała jej nazwę Biała piramida, prawdopodobnie w nawiązaniu do wyglądu rdzenia zbudowanego z białych wapiennych bloków. Cały kompleks nosił w starożytności miano Amenemhat jest Opiekuńczy.  Wejście do komór podziemnych znajdowało się pośrodku północnego boku piramidy i ukryte było w kaplicy. Od niego prowadził zstępujący korytarz wyłożony blokami wapiennymi. Ponad płaskim stropem skonstruowano dwuspadowe sklepienie wykonane z wapiennych płyt odciążających. W dolnej części korytarz biegnie poziomo i kończy się w komorze grobowej, która znajduje się w osi piramidy. Nieopodal umieszczono zaporę wykonaną z dwóch pionowych granitowych płyt. Kwarcytowy sarkofag stał przy zachodniej ścianie komory.

96

Piramida Senusereta II
el-Lahun
sxm s(i)-n-wsrt
 

Rdzeń piramidy zbudowano z cegły mułowej na podstawie kamiennej konstrukcji. Budowniczowie użyli kamiennych odpadków przymocowanych to rdzenia, co znacznie zmniejszyło koszty i przyśpieszyło budowę. W.F.Petrie znalazł tylko niewielkie fragmenty piramidionu z czarnego granitu. Struktura podziemna piramidy z całym systemem szybów, komór i korytarzy otaczających komorę grobową stanowi prawdziwy labirynt. komora grobowa  zorientowana wschód-zachód posiadała sklepienie z granitowych bloków i mistrzowsko wykonany sarkofag, stojący przy zachodniej ścianie. Stosunkowo mała świątynia grobowa stała przed wschodnią ścianą piramidy, obecnie kompletnie zniszczona. Piramida, świątynia grobowa, groby członków rodziny królewskiej otoczone były murem wzdłuż którego posadzono drzewa. Świątynia doliny była usytuowana stosunkowo daleko od piramidy, z którą , zdaniem Arnolda, nie była bezpośrednio połączona. Więcej...>>>

 97

Piramida królowej w kompleksie Senusereta II
el-Lahun
 

Niewielka piramida, która stała niedaleko północno-wschodniego narożnika piramidy króla. Przypisuje się ją królowej, a jej położenie zdaje się wykluczać kultowe przeznaczenie budowli. W.F. Petrie odkrył w jej ruinach depozyt królewski, jednak nie znalazł ani korytarza ani żadnej komory pod piramidą, pomimo przebijania się w jej ruinach poziomym wykopem i pionowym szybem. Odkrył natomiast resztki kaplicy północnej. Fragment imienia znaleziony na wazie pozwala przypisywać tę piramidę królowej. Więcej...>>>

98

Piramida Senusereta III
Dahszur
qbHw s(i)-n-wsrt
 

Rdzeń piramidy wykonano z cegły mułowej, nie tak trwałej jak kamienna, pokryto go okładziną z białego wapienia. J.de Morgan z wielkim trudem znalazł wejście do piramidy, ponieważ północna kaplica była początkowo  zaprojektowana w taki sposób by zmylić potencjalnych złodziei. Komora grobowa nie leżała w pionowej osi budowli, lecz na północny-zachód od niego. Granitowe ściany komory grobowej wykończono cienką warstwą tynku. Na zachodniej ścianie komory stał wspaniały granitowy sarkofag, zdobiony piętnastoma ryzalitami prawdopodobnie reprezentującymi stylizowane bramy. J.Wagner, M.Lehner i inni uważają że Senuseret III nie został pochowany w piramidzie w Dahszur, lecz w swoim wielkim kompleksie grobowym w Abydos. Na północ od piramidy J.de Morgan odkrył grobowce księżniczek zgrupowane w dwóch rzędach zróżnicowanej wysokości. Cały kompleks zorientowano w kierunku północ-południe. Więcej...>>>

99-105

Piramidy księżniczek i królowej w kompleksie Senuesereta III
Dahszur
 

Siedem małych piramid usytuowanych na północ (cztery) i południe (trzy) od piramidy Senusereta III, ustawionych w dwóch galeriach różnej wysokości, odkrytych przez J. de Morgana. Były to groby księżniczek Sithathor, Ment, Merit i Senet-senebti oraz królowej Weret. W skrytce, w niższej galerii de Morgan znalzał wspaniały skarb sztuki jubilerskiej będący częścią wyposażenia pośmiertnego księżniczki Sithathor. Złoty pektorał z inkrustowanym imieniem Senusereta II i skarabeusz zawierający imię Senuesereta III to najwspanialsze okazy zawierającego 333 elementy skarbu. Następ.n.e.go dnia de Morgan znalazł inny skarb, należący do księżniczki Merit, znacznie większy, choć zawierający wiele takich samych elementów. W 1994 roku odkryto szyb 'grobu 9'. Tunel wiódł do przedsionka, komory grobowej i komory na urny kanopskie poniżej południowo-wschodniego narożnika piramidy króla. Granitowy sarkofag wypełniał zachodnią część komory grobowej, której podłoga zawalona była kawałkami  ceramiki, drewna, kilkoma alabastrowymi fragmentami i porozrzucanymi kośćmi. Na urnie kanopskiej znaleziono wypisane imię królowej Weret. W 1997 roku D.Arnold badając piramidy stwierdził niezbicie, że siedem grobowców uważanych dotychczas za mastaby, było małymi piramidami rodziny królewskiej. Więcej...>>>

106

Piramida Amenemhata III
Dahszur

Graffiti budowniczych znalezione na okładzinie piramidy wzmiankuje drugi rok panowania króla sugerując że Amenemhat III rozpoczął budowę piramidy zaraz po objęciu władzy. Z kompleksu pozostały jedynie ciemnoszare ruiny, które miejscowa ludność nazwała Czarną Piramidą. Rdzeń wykonano z cegły mułowej pozbawionej stabilizującego kamiennego szkieletu. Wierzchołek budowli zwieńczony był piramidionem z pięknego ciemnoszarego granitu, który liczył sobie pierwotnie 1.3 m wysokości. Struktura podziemna piramidy charakteryzuje się siecią korytarzy mających inne niż w okresie początków XII dynastii przeznaczenie. Składa się ona z dwóch części, z których jedna przynależy władcy, druga zaś dwóm królowym. Obie części były połączone korytarzem. Wejście do królewskiego grobowca znajdowało się po wschodniej stronie, na poziomie najniższych warstw fundamentów, nieopodal południowo-wschodniego narożnika piramidy. Schody wiodły do korytarza wejściowego i całej reszty przejść, szybów, zapór i komór, pokrytych wapieniem i zlokalizowanych na różnych poziomach. Ok. 20 m od wejścia, korytarz skręcał w kierunku północnym, w stronę komory grobowej. W miejscu zakrętu korytarz łączył się z innym wpadającym od strony wschodniej i wiodącym z komory grobowej królowej. Przy zachodniej ścianie królewskiej komory grobowej stał sarkofag z różowego granitu, zdobiony ryzalitami. System komnat i przejść w części grobowej króla leżał poniżej wschodniej części piramidy.  Piramida w Dahszur została ukończona ok. 15 roku panowania Amenemhata III i została prawdopodobnie opuszczona wkrótce potem. Więcej...>>>

107

Piramida Amenemhata III
Hawara
anx-imn-m-HAt

Rdzeń piramidy zbudowano z cegły mułowej i obłożono blokami polerowanego białego wapienia. Wejście do części podziemnej usytuowane było dokładnie na brzegu okładziny, po stronie południowej piramidy. Zstępujący korytarz ze schodami prowadził na północ. Wyłożony był blokami wapienia i wyposażony w zapory; pod ziemią zakręcał kilka razy dookoła osi piramidy zanim w końcu osiągnął komorę grobową. Komorę grobową wykuto w kwadracie w skalnym podłożu i wyłożono blokami wapiennymi. W ten sposób wykończono boczne ściany komory grobowej. Ponad płaskim sklepieniem z wapiennego bloku znajdował się strop dwuspadowy z ogromnych wapiennych monolitów ważących ponad 50 ton a ponad nim jeszcze jeden, z masywnej cegły, ok. 7 m wysoki. Nie ma pewności co do nazwy piramidy Amenemhata III w Hawara. Inskrypcja skalna z Wadi Hammamat mówi o posągach dostarczanych z kamieniołomów do budowli zwanej Amenemhat - Anch. Więcej...>>>

108

Piramida Amenemhat IV (?)
Dahshur
 

 Słabo poznaną budowlę leżącą na południe od piramidy Amenemhata II, przypisuje się schyłkowi XII dynastii. Fragmenty wapiennych reliefów i ślad rampy wiodącej na wschód określają niewielki stopień zachowania. Fragment zawierający imię Amenemhata może pochodzić z kompleksu grobowego Amenemhata II lub należeć do Amenemhata IV. Miejsce zostało w znacznym stopniu zniszczone podczas budowy rurociągu w 1975 roku.

109

Południowa Piramida Amenemhata IV
Mazghuna
 

Mazghuna to mała arabska wioska pomiędzy Dahszur i el-Liszt. Budowę piramidy nazywanej dziś Południową Piramidą rozpoczął król Amenemhat III, a ukończył jego syn, Amenemhat IV. Jednak część egiptologów datuje tę budowlę na czasy XIII dynastii. Podczas gdy resztki rdzenia z cegły mułowej zachowały się to nie znaleziono żadnych śladów wapiennej okładziny. Nie ma możliwości ustalić kąta nachylenia ścian, jak również pierwotnej wysokości budowli. Wejście do podziemnej części piramidy znajdowało się pośrodku południowego boku. Zstępujący korytarz wiódł schodami w dół i był zamykany zaporą w trzech miejscach by w końcu dotrzeć do komory grobowej, usytuowanej w pionowej osi piramidy. Sklepienie była prawdopodobnie wzmocnione siodełkową strukturą wapiennych bloków.

110

Północna Piramida Sobekneferure
Mazghuna
 

 Północna Piramida z powodu kilku charakterystycznych elementów archeologicznych przypisywana jest z dużym prawdopodobieństwem królowej Sobekneferure. Piramida jest większa niż Piramida Południowa a i struktura podziemna jest bardziej rozbudowana. Wejściowy korytarz ze schodami prowadzącymi w dół, wykonuje kilka zakrętów i jest zagradzany w dwóch miejscach. Sarkofag był wykonany z wielkiego kwarcytowego monolitu. Mimo że struktura podziemna była ukończona, nie wykorzystano jej do pochówku. Ponadto, ani struktura naziemna ani, tym bardziej, kompleks jako całość nigdy nie został ukończony.

111

Piramida Ameni Kemau
Południowe Dahszur
 

Piramidę odkryła w 1957 roku amerykańska ekspedycja archeologiczna. Część nadziemna została niemal doszczętnie zniszczona, więc można jedynie przypuszczać że długość boków podstawy wynosiła ok. 50 m. Struktura podziemna jest nam nieco lepiej znana. Wejście do podziemnej części piramidy znajdowało się przed wschodnim bokiem budowli. Zanim dotrze do komory grobowej korytarz, wyposażony w schody oraz zapory,  skręca trzy razy. Komora grobowa leży niemal dokładnie w osi piramidy i wykuta jest w ogromnym kwarcytowym monolicie.

112

Piramida Chendżera
Południowej Sakkara

Piramidę Chendżera odkrył w 1929 roku Jéquier podczas prac wykopaliskowych prowadzonych w Południowej Sakkarze, na południowy-wschód od mastaby Szepseskafa. Rdzeń z cegły mułowej pokryto zewnętrzna powłoką wapiennych bloków. Piramidion z inskrypcjami został zrekonstruowany z wielu fragmentów. Wejście do podziemi znajdowało się u podnóża zachodniej ściany, blisko południowo-zachodniego narożnika piramidy. Korytarz wejściowy to zstępująca rampa, pośrodku której umieszczono schody. Pod ziemią kierunek i poziom rampy zmienia się czterokrotnie okrążając środek piramidy by wreszcie zakończyć w komorze grobowej. Komorę grobową wykonano z ogromnego kwarcytowego monolitu a strop składał się z dwóch dodatkowych bloków, również kwarcytowych. Świątynia grobowa, która została później kompletnie zniszczona, stała po wschodniej stronie piramidy. Wewnętrzny mur otaczający kompleks, zbudowano z wapiennych bloków i dekorowano ryzalitami po zewnętrznej stronie. Zewnętrzny mur wykonano z cegły mułowej.

113

Piramida królowych w kompleksie Chendżera
Południowa Sakkara
 

Ta mała piramida stała w północno wschodnim narożniku kompleksu Chendżera, w przestrzeni pomiędzy murem zewnętrznym i wewnętrznym. W jej konstrukcji widać duże podobieństwo do piramidy króla. W części podziemnej do której wiodły od wschodniej strony schody, znajdowały się dwie komory grobowe, dwóch małżonek króla.

114

Piramida Ai I (?)
Południowa Sakkara
 

Budowniczy tej piramidy, która stała na południowy-zachód od piramidy Chendżera, jest nieznany.  Możliwe że był nim król Ai I z XIII dynastii choć D.Franke przypisuje ją Sebekhotepowi II. Rdzeń z cegły mułowej nigdy nie został ukończony w całości. Niemal wszystkie pomieszczenia części podziemnej dekorowane były fryzami malowanymi czarną farbą na białych wapiennych ścianach. Dookoła piramidy biegł falisty mur otaczający, zbudowany z cegły. Wejście do grobowca znajdowało się w jej osi, u podnóża wschodniej ściany. Schody wiodące w dół przechodziły w długi poziomy korytarz chroniony zaporą z trzech zsuwanych bloków kamiennych. Korytarz zakręcał trzy razy zanim dotarł do przedsionka, naprzeciwko dwóch komór grobowych. Komora grobowa króla, większa, znajdowała się na zachód od przedsionka; komora królowej - po stronie północnej. 

115

Piramida królowej Tetiszeri
Dra Abu el-Naga
 

116

Piramida Ahmose I lub Kamose
Dra Abu el-Naga (Birabi)
 

Ten mały kompleks grobowy, wzniesiony z cegły mułowej, został odkryty przez H.Winlock'a w 1930 roku. W jego skład wchodzą: piramida, mała piramidka kultowa, świątynia grobowa po wschodniej stronie piramidy oraz mur otaczający całość. Część podziemna jeszcze nie została zbadana. Piramidę przypisuje się pierwszemu władcy XVIII dynastii, królowi Ahmose I, bądź jego bratu - Kamose.

117

Piramida Ahmose I
Abydos
 

Rdzeń piramidy utworzono z drobnych kamieni i piasku. Arthur Mace, prowadzący na przełomie wieków prace wykopaliskowe na terenie piramidy odkrył dwa dobrze zachowane fragmenty okładziny, umożliwiające mu wyliczenie kąta nachylenia ścian -  60^o . Przekopał tunel od strony północnej do środka piramidy, jednak nie znalazł żadnej komory. Ta budowla była cenotafem władcy, który został pochowany prawdopodobnie w niewielkiej piramidzie na południowym skraju Dra Abu el-Naga.